In de inleiding van Hakken uit het zand verbaast OR-adviseur Gianni van den Hurk zich erover dat hij in een OR-vragenservice nooit als advies leest: ‘Neem je bestuurder eens mee naar buiten en geef hem een klap voor zijn kop’. Zo’n opmerking prikkelt tot verder lezen.
Van de Hurk – bekend als Gianni en als Hans – meent dat het succes (of falen) van een OR niet alleen afhangt van juist toepassen van wettelijke regels, maar ook van de onderlinge verhoudingen en persoonlijke voorkeuren. Zowel tussen OR en bestuurder als tussen OR-leden onderling.
Van den Hurk wil dit aantonen door middel van storytelling. Hij doet dat in achttien verhalen die zijn samengesteld uit situaties die hij zelf als adviseur heeft meegemaakt.
Bij storytelling is het de bedoeling – schrijft Van den Hurk – dat de verteller de boodschapper is, niet de held van het verhaal. De anekdote moet het publiek empoweren, niet een monument oprichten voor de adviseur.
Al lezend kreeg ik de indruk dat Van den Hurk juist wel een monument voor de verteller opricht. De ondernemingsraad is bijna altijd een beetje sullig en de adviseur – Van den Hurk dus – stelt precies de juiste vraag, wijst op iets dat niet klopt of geeft hét advies waardoor de impasse wordt doorbroken.
Na ieder verhaal krijgen alle actoren een oordeel. De ene ondernemingsraad laat zich in een hoek drijven, de andere accepteert zijn degradatie tot klapvee, en de ambtelijk secretaris vat haar rol wel erg ruim op. Een enkele OR of OR-lid krijgt waardering. Slechts één keer reflecteert Van den Hurk ook op zijn eigen rol; een situatie waarin hij geen adviseur was, maar congresvoorzitter.
Natuurlijk is het leuk om smeuïge verhalen te lezen over horkerige bestuurders, dommige HRM-managers en een schrandere koffiejuffrouw. Maar of die verhalen de lezers empoweren is de vraag. Je kunt hooguit denken: ‘Blij dat dat mijn bestuurder niet is!’
Ergerlijk wordt het als Van den Hurk op het eind van het boek zijn collega’s onder de loep neemt. Hij zegt er meteen bij dat het geen schering en inslag is, maar ook geen hoge uitzondering dat OR-adviseurs de kantjes eraf lopen: ‘De keren dat hem [een collega-trainer] iets werd gevraagd, werd pijnlijk duidelijk dat hij niet eens de moeite had genomen om de adviesaanvraag goed te lezen.’
Hakken uit het zand leest soepel en is leerzaam; vooral op het gebied van wetgeving. Hoe je een informele OR wordt, weet ik na het lezen van dit boek niet. Ik weet wel dat van den Hurk – in ieder geval in deze casussen – de OR geen enkele keer het advies heeft gegeven om de bestuurder op zijn kop te slaan. Lijkt me ook wel beter voor de onderlinge verhoudingen…