Resultaten poll: ZZP’er in de ondernemingsraad?

Het antwoord op bovenstaande vraag kan alleen maar als volgt luiden: Nee!
In de hele wetsgeschiedenis van de WOR is duidelijk dat het gaat om inspraak van werknemers. Zij staan onder gezag van hun werkgever. Zij hebben het meeste belang bij continuïteit van de onderneming. Zij willen invloed op hun roosters, de plaats van vestiging en dus hun reistijd, en een heleboel zaken meer. Dit zijn allemaal redenen om een ondernemer te dwingen zijn werknemers inspraak te geven op het besluitvormingsproces.
Zelfstandigen zijn formeel volgens de huidige wetssystematiek ondernemers. Zij staan mogelijk in concurrentie met de opdrachtgever. Waarom zou die in vredesnaam zijn potentiële concurrenten inspraak moeten geven bij het vormgeven van de bedrijfsprocessen?
Ik vermoed dat de reden achter deze vraag is, dat er tegenwoordig zoveel mensen werken in een constructie waarin ze samen met de ‘opdrachtgever’ zijn overeengekomen dat ze niet in loondienst zijn, maar als ‘zelfstandig ondernemer’ werken. Als gevolg daarvan hebben ze dan geen inspraak in het reilen en zeilen van de onderneming waar ze eigenlijk werkzaam zijn.
Als die kwalificatie ‘zelfstandig ondernemer’ de realiteit weergeeft, is een gevolg dat ze niets te maken hebben met de medezeggenschap. Als die kwalificatie onjuist is, en het eigenlijk ‘schijnzelfstandigen’ zijn, kunnen ze, eventueel via de rechter, een arbeidsovereenkomst claimen bij de ‘opdrachtgever’.

Medezeggenschap is een grondrecht en de Grondwet maakt geen onderscheid tussen mensen die werken op basis van een arbeidsovereenkomst of mensen die werken als zzp’er. Daarnaast zou de ondernemingsraad een afspiegeling moeten zijn van de organisatie en van de ‘populatie’ die er werkt. Dat is ook de reden dat uitzendkrachten medezeggenschapsrechten hebben gekregen en die inmiddels ook eerder krijgen dan vroeger.
Medezeggenschap heeft tot doel om werknemers invloed te kunnen laten uitoefenen op de omgeving waar ze werken. Het is lang niet altijd zo dat zzp’ers in een gelijkwaardige positie staan tot hun opdrachtgever en er daarom geen noodzaak is voor hen om mee te praten over het reilen en zeilen van de organisatie waarin ze werkzaam zijn.
Het formeel betrekken van zzp’ers bij de medezeggenschap als lid van de ondernemingsraad brengt wel een aantal uitdagingen met zich mee. Werknemers hebben bijvoorbeeld recht op het verrichten van OR-werk tijdens werktijd. Betekent dat dat zzp’ers een factuur mogen sturen voor de tijd die ze werken voor de ondernemingsraad? Zzp’ers zijn niet altijd langdurig verbonden aan een onderneming, waardoor de vraag zou kunnen ontstaan of ze wel voldoende oog zullen hebben voor de langetermijnontwikkelingen van de onderneming. En hebben zzp’ers recht op ontslagbescherming als ze in de OR zitten?
Al met al denk ik dat het wenselijk kan zijn om zzp’ers formeel te betrekken bij de medezeggenschap. Maar alleen als ze een belangrijk onderdeel uitmaken van de populatie die werkt in de organisatie en als ze (over het algemeen) langdurig betrokken zijn bij de organisatie. De optie die 42% van de stemmen heeft gekregen, het deelnemen van zzp’ers aan klankbordgroepen en themagroepen vind ik ook een goed idee, omdat je daarmee een deel van de praktische problemen kunt ondervangen.

Traditioneel zijn medezeggenschapsrechten voorbehouden aan werknemers. Artikel 6 lid 4 van de Wet op de ondernemingsraden biedt echter de mogelijkheid om andere groepen personen toe te laten tot de ondernemingsraad, mits dit bevorderlijk is voor de goede toepassing van de WOR. Toch lijkt het niet raadzaam om de WOR specifiek aan te passen voor zzp’ers. Deze groep is zeer divers en heeft uiteenlopende belangen. Terwijl werknemers gericht zijn op langdurige werkzekerheid en arbeidsvoorwaarden, richten zzp’ers zich meer op de voorwaarden van hun specifieke opdrachten en de vrijheid om meerdere projecten tegelijkertijd te beheren. Zzp’ers hebben vaak meerdere opdrachtgevers en werken op projectbasis, waardoor hun relatie met een bedrijf wezenlijk anders is. Deze verschillen in belangen kunnen tot conflicten binnen medezeggenschapsorganen leiden, wat verklaart waarom actieve deelname van zzp’ers aan een ondernemingsraad niet passend wordt geacht. In plaats daarvan zouden zzp’ers wel kunnen worden geraadpleegd voor input of advies, aangezien zij vaak specialistische kennis en waardevolle externe perspectieven meebrengen naar een organisatie.
De ABU pleit voor een contractneutraal sociaal stelsel. Vanuit dit oogpunt is deelname van zzp’ers in de ondernemingsraad niet ondenkbaar. Werknemers en zelfstandigen hebben immers veel gedeelde belangen, zoals een gezonde en veilige werkomgeving en de bevordering van een goede samenwerking binnen de organisatie. Besluiten hierover vallen onder de instemmingsplicht van de ondernemingsraad. Het toekennen van medezeggenschapsrechten aan zzp’ers vergroot de representativiteit en kan bijdragen aan een meer inclusieve, dynamische en goed geïnformeerde ondernemingsraad. Dit kan een OR nu zelf al regelen. Dit zorgt voor meer draagvlak en kan de organisatie ten goede komen bij de genomen besluiten.