Hoe financieel gezond is mijn organisatie?
Een belangrijke taak van de ondernemingsraad is te monitoren of de organisatie financieel gezond is. Met dit inzicht kan de OR vroegtijdig met de bestuurder in overleg. Het is natuurlijk jammer als je signalen pas opvangt als het faillissement is aangevraagd. Als ambtelijk secretaris is juist deze analyse en het bijbehorende gesprek iets om aan te zwengelen. Vooral omdat de OR dit vaak een lastig onderwerp vindt.
Door Rob Latten]
Wanneer is een organisatie financieel gezond?
Veel mensen denken bij een gezonde organisatie primair aan een hoge nettowinst. Natuurlijk is dit belangrijk, maar veelal niet het beste teken van financiële gezondheid.
Zo zal een investeerder kijken naar het rendement van een organisatie. Geldverstrekkers vinden de kredietwaardigheid en bedrijfsrisico’s van belang. Een directie kijkt wellicht naar productiviteit en efficiency. En medewerkers vinden het belangrijk dat de organisatie ook in de toekomst nog een baan voor hen heeft, de zogenaamde continuïteit. Het is dus niet gemakkelijk om een eenvoudig en eenduidig antwoord te geven op de vraag of de organisatie financieel gezond is.
Het is belangrijk dat de OR goed blijft kijken naar het belang van medewerkers: continuïteit van de organisatie. In de rol van ambtelijk secretaris gaat het er dus om de OR vanuit die rol aan te sporen inzicht te krijgen op die financiële gezondheid op korte en lange termijn. Vanuit dat perspectief kijken we nu verder.
Continuïteit van bedrijfsvoering
Inzicht in het geld
Een belangrijk en essentieel onderdeel en voorspeller van een gezonde organisatie is het geld oftewel de geldstromen en de mate waarin geld kan worden aangetrokken. We praten dan over de liquiditeit. Dit wordt veelal uitgedrukt in de current of quick ratio. Of de organisatie op de langere termijn in staat is geld aan te trekken, blijkt uit de solvabiliteit. Zowel de balans, winst-en-verliesrekening als (en wellicht belangrijker) het kasstroomoverzicht, zijn daarbij het startpunt.
Inzicht in de operationele prestaties
Maar er zijn ook voldoende mogelijkheden om signalen op te pikken die niet direct gekoppeld zijn aan geldproblemen. Zo geeft de EBITDA (earnings before interest, tax, depreciation and amortization) inzicht in de mate waarin de organisatie geld uit haar bedrijfsvoering kan genereren.
Of je organisatie in de toekomst nog wel bestaansrecht heeft, kun je eenvoudig achterhalen door je product of dienst te voorzien van een goede kostprijs en die te vergelijken met bijvoorbeeld voorgaande jaren of door te vergelijken met concurrenten. En wat als je eens een vergelijking maakt tussen dit jaar en voorgaande jaren, gericht op alle kosten en de onderlinge verhouding? Die verhouding blijft procentueel vaak gelijk. Als daar verandering in komt, kan dat een problematisch signaal zijn.
Een laatste signaal kunnen de investeringen zijn (kijk maar naar het kasstroomoverzicht). Als investeringen achterblijven en niet gelijke tred houden met voorgaande jaren, kan dat het signaal zijn van een verdere verschraling van de organisatie. En dat kan problemen geven; het toekomstig verdienvermogen van de organisatie wordt aangetast.
Een paar voorbeelden uit de krant
- Bij het Bernhoven Ziekenhuis in Uden waren de kosten structureel hoger dan de vergoeding die met onder andere de zorgverzekeraars was afgesproken. Dit leidde tot flinke druk op de kasstromen en het bijna-faillissement van het ziekenhuis.
- Dat de omzet van de voedingsmiddelensector in 2023 met 10 procent steeg moet een goed gevoel gegeven. Tot het moment dat je ook kijkt naar de verkochte producten. Die hoeveelheid daalde met gemiddeld 3% (en uitschieters naar 6-10%).
- Ook zo met bijvoorbeeld de fietsenindustrie zoals Stella, Accell en Van Moof. In die bedrijven zijn de voorraden opgelopen, waardoor de kasstromen stokten. Daarmee ging de financiële gezondheid van de organisaties snel achteruit.
- De stijging van de loonkosten van de afgelopen periode heeft ook veel effect op de arbeidsproductiviteit en de marges. Daar moeten ingrepen tegenover staan.
En de medezeggenschap?
Voor de OR zijn de consequenties van slechte financiële prestaties vaak pas helder als een adviesaanvraag wordt ingediend. Dat moet je echter voor zijn. De ambtelijk secretaris kan de OR stimuleren tot acties. Door het maken van trend- en ratio-analyses ontstaat goed inzicht. De meeste analyses kun je trouwens gewoon aan de bestuurder vragen. Stimuleer een financiële commissie daarom verder te kijken dan alleen naar financiële overzichten. Maak de belangrijkste financiële prestaties inzichtelijk. De OR ontkomt echt niet aan een beetje rekenen om zijn werk goed te kunnen voeren.
Heb je een vraag over de financiële begrippen?
Of wil je weten hoe je voor je eigen organisatie een goed overzicht kunt maken om inzicht te krijgen in de financiële gezondheid?
Stuur je vraag dan naar info@or-ondersteuning.nl
Wil je meer financieel inzicht?
Kijk naar het boek OR en Financieel management van Rob Latten en Jako van Slooten.
Rob Latten is docent en doet onderzoek naar de bedrijfseconomische effecten van thuiswerken op de Radboud Universiteit. Jako van Slooten is onderzoeksdocent op de Hogeschool Rotterdam. Beiden zijn als financieel organisatieadviseur werkzaam bij DeVerandermotOR.
